Michał Mostnik

---

Życiorys

Michał Mostnik był synem Jana Brüggemana (Brückmanna), tokarskiego lub stolarskiego z Słupska oraz Elżbiety z domu Wurst. Po zakończeniu edukacji w lokalnej szkole, rozpoczął długotrwałe kształcenie, najpierw w seminarium teologicznym w Magdeburgu. Następnie spędził cztery lata w Wittenberdze, a od 1606 do 1610 roku kontynuował studia w różnych ośrodkach naukowych, takich jak Helmstedt, Jena i Lipsk, by ostatecznie zakończyć je ponownie w Wittenberdze.

Jego kariera rozpoczęła się, gdy został nadwornym duchownym u księcia szczecińskiego Filipa II, który panował w latach 1573–1618. Później Mostnik przeniósł się na dwór księżnej Erdmuty (1561–1623) w Słupsku, gdzie objął posadę pastora w Smołdzinie. W 1623 roku, po śmierci ostatniego księcia pomorskiego, Bogusława XIV Gryfity, ziemie Pomorza przeszły pod kontrolę elektorów brandenburskich. Wówczas księżna Anna de Croy, siostra Bogusława, została właścicielką dóbr słupskich, a Michał Mostnik znalazł się w jej otoczeniu jako kapelan oraz doradca, a także wychowawca jej syna. Niestety, nie ma informacji o długości jego pobytu w jej łaskach; ostatnie lata życia Mostnik spędził w ubóstwie.

W 1637 roku, kiedy to wymarli pomorscy Gryfici, Michał Mostnik objął parafię w Smołdzinie, gdzie prawdopodobnie nauczył się regionalnej gwary słowińskiej. Jako luterański pastor dostrzegł potrzebę edukowania religijnego w języku narodowym. W związku z tym, na polecenie księżnej Anny, w 1643 roku przetłumaczył i opublikował w Gdańsku w drukarni Jerzego Rheta ważne dzieło, „Mały Catechizm D. Marcina Luthera, niemiecko-wandalski albo słowiński, to jest z niemieckiego języka w słowiński”. Książka ta zawierała również przydatne psalmy oraz historię męki i śmierci Jezusa według ewangelisty Mateusza. Poradnik Mostnika był wydawany jeszcze dwukrotnie, w latach 1758 i 1828.

Oprócz katechizmu, Michał Mostnik był autorem książki zatytułowanej „Passya to jest Historia o męce, śmierci y pogrzebie Pana naszego Jezusa Christusa Zbawiciela wszego swiata”. Przypisuje mu się również wydanie „Agendy wittenberskiej”. Co więcej, jego kazania były wygłaszane w gwary słowińskiej, co pokazuje zaangażowanie Mostnika w zachowanie lokalnej kultury i języka.

Dzięki działalności Michała Mostnika oraz innych pastorów kaszubskich, gwara słowińska przetrwała aż do początków XX wieku. Dokumenty pisane pozostawione przez Mostnika świadczą o tym, że na Pomorzu wśród ewangelików znajdowała się nie tylko ludność niemiecka, ale także znaczna liczba Kaszubów. W przeciwnym razie, wydawanie książek w słowińskim byłoby bezcelowe.

Kontrowersje

Wielu polskich historyków zastanawia się nad prawdziwym obliczem Michała Mostnika, który jest powszechnie przedstawiany jako promotor języka kaszubskiego w regionie Pomorza Słupskiego. W tej kwestii znaczące refleksje przedstawia prof. Zygmunt Szultka, który w swoje analizie ujawnia pewne istotne nieścisłości. Zauważa, że pochodzenie Mostnika powinno być oceniane w kontekście jego rodowego nazwiska, które brzmiało Brüggemann.

W rzeczywistości Michał Mostnik pochodził z rodziny niemieckiej, od pokoleń związanej z Luleminem, wsi miejskiej Słupska. Urodził się w Słupsku, gdzie otrzymał klasyczne niemieckie wychowanie, co wskazuje na dużą niechęć jego opiekunów do lokalnej mowy kaszubskiej. Jego edukacja miała miejsce na niemieckich uniwersytetach przez okres dziesięciu lat, co również wpływało na jego późniejsze możliwości językowe.

Kiedy Mostnik został powołany na pastora w Smołdzinie, jego znajomość polskiego i kaszubskiego pozostawiała wiele do życzenia, a w roku 1643 używał tych języków w tak ograniczonym stopniu, że nie mógł myśleć o przełożeniu tekstów religijnych z niemieckiego na polski. Jego dom w Smołdzinie funkcjonował jako dom niemiecki, co jeszcze bardziej utrudniało mu integrację z lokalną społecznością kaszubską.

Dodatkowo, po ukończeniu studiów teologicznych, jego syn, Michał, napotkał poważne trudności w objęciu probostwa w Kołczygłowach i Wrześciu. Powodem były braki w znajomości zarówno języka polskiego, jak i kaszubskiego. Co więcej, Michał Brüggemann nie był autorem żadnych tłumaczeń takich jak Mały katechizm Marcina Lutra oraz innych dzieł kościelnych, a jedynie zajmował się ich przygotowaniem do druku.

---

Oceń: Michał Mostnik

---